આજની પવિત્ર સીતાનવમી નિમિત્તે આપણો લક્ષ્યાંક છે એક એવા મહાન રાજવી પર જે માત્ર રાજા જ નહિ, પણ એક ધર્મનિષ્ઠ વિદ્વાન, તપસ્વી અને ધરતીપુત્રી સીતાના પિતા હતા – રાજા સિરધ્વજ જનક.
માતા સીતાના જન્મની લોકપ્રિય કથા બધા જાણે છે – પૃથ્વી ખેડતી વેળાએ હળના અગ્રભાગે ઉત્પન્ન થયેલી દેવપુત્રી. પરંતુ ઘણા લોકો એ નથી જાણતા કે રાજા સિરધ્વજનો ઉદભવ કયો છે? તેઓ કયા વંશમાંથી આવ્યા છે?
શાસ્ત્રોકત દ્રષ્ટિએ જોવાં જઈએ તો રાજા સિરધ્વજ મિથિલાવંશના રાજા હતા. તેઓ ઇક્ષ્વાકુ વંશના પુત્ર રાજા નીમીના વંશજ હતા. રાજા નીમીના મૃત્યુ બાદ તેમના યજ્ઞ દેહનું મંથન થયું અને એક પુત્ર જનક રૂપે જન્મ્યા. તે જનક મિથિલા નગરીના સ્થાપક બન્યા. ત્યારે પછીના બધા રાજાઓને જનક પદવીએ ઓળખવામાં આવ્યા.
આ વંશમાં સિરધ્વજનો જન્મ થયો. જ્યારે તેમણે યજ્ઞ માટે પૃથ્વી ખેડી રહી હતી ત્યારે તેમના હળના અગ્રભાગેથી માતા સીતાનું પ્રાગટ્ય થયું. તેથી તેમને “સિરધ્વજ” નામ મળ્યું. વાલ્મીકી રામાયણ મુજબ માતા સીતાજી અને ઊર્મિલા, બંને સિરધ્વજની કન્યાઓ હતી. જ્યારે રામે શિવધનુષ તોડ્યું ત્યારે સીતાજી સાથે તેમનો વિવાહ નિર્ધારિત થયો અને લક્ષ્મણજીને ઊર્મિલા મળ્યા.
સિરધ્વજના ભાઈ કુશધ્વજ રાજા સાંકશ્ય નગરીના શાસક હતા. તેમની પુત્રીઓ માંડવી અને શ્રુતકીર્તિ હતી, જેમના વિવાહ અનુક્રમે ભરત અને શત્રુઘ્ન સાથે થયા.
ભાગવત પુરાણ અનુસાર રાજા સિરધ્વજ બાદ તેમની ગાદી પર કુશધ્વજ આવ્યા અને તેમની વંશ પરંપરા આગળ વધી. મિથિલાવંશમાં કૃતધ્વજ, ધર્મધ્વજ, કેશિધ્વજ જેવા મહાન શાસકોએ રાજધર્મ સંભાળ્યો અને ધર્મગાથાઓ સ્થાપી.
આજે સીતાનવમીના પવિત્ર પર્વે માત્ર માતા સીતાની મહિમા નહિ પણ તેમની પીઠભૂમિ અને રાજવી પિતા સિરધ્વજ જનકના વિશિષ્ટ જીવન અને વંશ વિશે જાણવું એ પણ આપણા ધાર્મિક બોધનો ભાગ છે.
આવા ધાર્મિક ઐતિહાસિક આખ્યાનોને આગળ ધપાવવી અને ભવિષ્યની પેઢીને શાસ્ત્રોકત માહિતી પહોંચાડવી એ આપણું સામૂહિક કર્મ છે.
અહેવાલ– પરમ જોલાપરા (ગજ્જર)
