કેળાના વાવેતરમાં પ્રાકૃતિક પદ્ધતિઓ અપનાવવાથી જમીન ની ઉપજશક્તિ વધે છે અને ઉત્પાદન પણ ગુણવત્તાવાળું મળે છે
જૂનાગઢ, તા. ૧૭:
વિશ્વભરમાં કેળા એક લોકપ્રિય અને સસ્તું ફળ માનવામાં આવે છે, જે ખાસ કરીને ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક પ્રસંગોમાં મહત્વ પામે છે. પણ આજે કૃષિ ક્ષેત્રે એવી પદ્ધતિઓ પણ વિકસાવવામાં આવી રહી છે જેનાથી પાક પોષક, રાસાયણમુક્ત અને જમીન માટે સજીવ બની રહે છે. આવાંજ એક પદ્ધતિ છે પ્રાકૃતિક કૃષિ પદ્ધતિ, જેના માધ્યમથી કેળાનું વાવેતર હવે ખેડૂતો માટે નફાકારક સાબિત થઈ રહ્યું છે.
કંદ દ્વારા વાવેતર:
કેળાનું વાવેતર તેના ખાસ પ્રકારના કંદ એટલે કે પીલા દ્વારા કરવામાં આવે છે. 400 થી 500 ગ્રામ વજન ધરાવતા આ કંદ ઘેરા લાલ રંગના અને નાળિયેર જેવા આકારના હોવા જોઈએ. પ્રાકૃતિક રીતે વિકાસ પામેલા છોડમાંથી જો કંદ લેવામાં આવે, તો તે વધુ ઉત્તમ ઉત્પાદન આપે છે.
વાવણીના ઋતુ અને અંતર:
ભારતમાં ત્રણ ઋતુઓમાં વાવેતર થાય છે:
- મૃગ બહાર: જૂન-જુલાઈ-ઓગસ્ટ
- હસ્ત બહાર: સપ્ટેમ્બર-ઓક્ટોબર
- આંબે બહાર: ડિસેમ્બર-જાન્યુઆરી
આ પદ્ધતિ હેઠળ વાવેતર માટેનું અંતર લગભગ 8×4 ફૂટથી 12×12 ફૂટ વચ્ચે રાખવામાં આવે છે.
જમીન તૈયારી અને ખાતર:
કંદ મૂકતી વખતે ખાડામાં બે મુઠ્ઠી છાણ ખાતર અને ઘન જીવામૃત ભેળવી નાખવામાં આવે છે. વાવેતર પછી પિયત આપતી વખતે દર 15 દિવસે દ્રવ જીવામૃત આપવું અનિવાર્ય છે.
આંતરપાક અને સહજ પાક:
કેળના બે છોડ વચ્ચે મરચું, ડુંગળી, ચોળી, ગલગોટા જેવી શાકભાજીની આંતર ખેતી અને સરગવા જેવા વૃક્ષોનું વાવેતર કરીને જમીનનો યોગ્ય ઉપયોગ થાય છે.
જળ વ્યવસ્થાપન અને કાપણી:
પ્રારંભના ત્રણ મહિના સુધી નિયમિત પિયત આપવું અને પછી ત્રણ ક્યારામાં જ પાણી આપવાનું ચાલુ રાખવું. પુષ્પવિન્યાસ શરૂ થાય પછી પાકની દિશા પ્રમાણે પાંગણાંના વિકાસનું નિયંત્રણ રાખીને ગુણવત્તાયુક્ત ગુચ્છ પ્રાપ્ત થાય છે.
થડનું મહત્વ:
પાક મેળવ્યા પછી થડને ન કાપવાથી તે જ પોતે જમીનમાં ખેંચાઈ જાય છે અને તેના પર પાન કાપી નાખીને ફરીથી તેને આચ્છાદન તરીકે વાપરવામાં આવે છે, જે જમીન માટે અત્યંત પોષક બને છે.
અહેવાલ:
🖊️ નરેન્દ્ર દવે સાથે જગદીશ યાદવ, જૂનાગઢ
